
Ar glawr rhifyn Ebrill o ‘r Traethodydd gwelir darlun gan ‘Arlunydd Penygarn’ (Thomas Henry Thomas) o Gymraes a’r Tylwyth Teg o’i chwmpas yn un haid; is-bennawd y rhifyn yw ‘Tylwyth Teg Cymru a’r Americanwr’. Dyna bwnc erthygl Brynley Roberts sy’n esbonio mai Wirt Sikes yw’r Americanwr, awdur British Goblins, llyfr arloesol ar lên gwerin Cymru a gyhoeddwyd yn 1879-1880. Daeth Sikes i Gaerdydd yn 1876 yn gonswl Unol Daleithiau America heb wybod dim oll am Gymru, ei diwylliant na’i diwydiant, a bu yn y swydd hyd ei farw yn 1883. Ymserchodd yng Nghymru yn y cyfnod byr hwnnw, crwydrodd yn helaeth yn mro Morgannwg a Gwent gan godi sgwrs â phawb a gwrddai, ac ymroes i ddarllen yn eang yn hanes a thraddodiadau Cymru. Yng nghwta dair neu bedair blynedd cyntaf ei arhosiad yma dysgodd ddigon i fentro cyhoeddi un o’r trafodaethau cynhwysfawr dadansoddol cyntaf o lên gwerin Cymru. Nid yw’r llyfr wedi derbyn ymateb caredig gan efrydwyr llên gwerin ac y mae’r erthygl hon yn ceisio achub cam Sikes gan hawlio ei fod wedi tynnu ar dystiolaeth wrioneddol y werin i fwy graddau nag sydd wedi cael ei honni. Llwyddo neu beidio yn yr amcan hwnnw, mae’r erthygl o leiaf yn ailgyflwyno cymwynaswr o dramorwr nad yw’n haeddu bod yn anghofiedig.
Tanysgrifio Nawr